Kolekcje
Zdzisław Najder (ur. 1930) jest uznanym pisarzem, krytykiem i historykiem oraz publicystą, światowej sławy badaczem i edytorem twórczości Josepha Conrada, autorem wielu książek. Wykładał literaturę polską i angielską oraz filozofię na uniwersytetach zagranicznych (m.in. Columbia, Yale). W 1983 roku władze RP na uchodźstwie nadały mu Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polaki. Otrzymał wiele nagród, m.in. Nagrodę im. Juliusza Mieroszewskiego (Instytut Literacki, Paryż, 1982) oraz Modern Languages Association Awards (Nowy Jork, 1984).
Zdzisław Najder jest absolwentem Wydziału Filozofii i Wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu w Oxfordzie. W latach 1952-1957 był pracownikiem naukowym w Instytucie Badań Literackich PAN. W latach 1957-1958 był uczestnikiem spotkań Klubu Krzywego Koła, od 1958 roku członkiem Pen Clubu. W 1957 roku podczas pobytu za granicą nawiązał kontakt z londyńską i paryską emigracją polityczną. Jesienią tego roku Służba Bezpieczeństwa przechwyciła jego listy do Jerzego Giedroycia, redaktora paryskiej „Kultury”. Najder był przesłuchiwany pod zarzutem współpracy ze środowiskami emigracyjnymi. Należał do Związku Literatów Polskich oraz redakcji „Twórczości”. W maju 1975 roku pod pseudonimem Marcin Kowalski ogłosił w paryskiej „Kulturze” artykuł zatytułowany „O potrzebie programu” – apel skierowany do emigracji o sformułowanie przez nią programu niepodległościowego. Podpisał List 101 z 31 stycznia 1976 roku skierowany do Sejmowej Komisji Konstytucyjnej zawierający protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. W 1976 roku założył tajne Polskie Porozumienie Niepodległościowe. Był współtwórcą programu PPN, który zakładał odzyskanie przez Polskę niepodległości, całkowite uniezależnienie od ZSRR, wprowadzenie ustroju demokratycznego i swobód obywatelskich. PPN nie prowadziło działalności organizacyjnej, skupiało się na publikacji opracowań programowych i analitycznych. Najder był jednym z głównych autorów tekstów na temat tradycji historycznych, polityki wewnętrznej i społecznej, przyszłej polskiej polityki zagranicznej, a także oświadczeń PPN. Od 1977 roku, kiedy przechwycono list Najdera do Jerzego Lerskiego, męża zaufania PPN za granicą, był nękany i śledzony przez SB. We wrześniu 1980 roku wstąpił do NSZZ „Solidarność”. W momencie wprowadzenia stanu wojennego był w Wielkiej Brytanii. Pozostał w Anglii, w styczniu 1982 roku otrzymał azyl polityczny. W tym czasie współpracował z paryską „Kulturą”. W latach 1982-1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Od 1982 roku pełnił funkcję doradcy Biura Koordynacyjnego „Solidarności” za Granicą w Brukseli. W maju 1983 roku, oskarżony o szpiegostwo, został zaocznie skazany przez sąd wojewódzki w Warszawie na karę śmierci, a następnie pozbawiony polskiego obywatelstwa (wyrok został uchylony w 1989 roku). Od 1985 roku publikował w podziemnej prasie krajowej („Spotkania”, „Arka”) oraz w paryskim „Kontakcie”. W 1990 powrócił do kraju, w latach 1990-1991 był przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, następnie przewodniczącym Krajowego Komitetu Obywatelskiego (1991-1992). W 1992 roku pełnił funckję szefa doradców premiera Jana Olszewskiego.
Sygnatura kolekcji: OK_0735
